Cari açık diğer adıyla cari denge bir ülkenin ithalatı ve ihracatı arasındaki farkı gösteren ekonomi terimidir. Bir ülkenin ithal ettiği mal ve hizmetlerin ihraç ettiği mal ve hizmetlerden fazla olduğunu gösterir.
Cari açık veren ülkeler arasında ABD, Hindistan, İngiltere, Fransa, Türkiye sayılabilir.
Cari Açık Nasıl Oluşur?
Cari açık ortaya çıkmasında pek çok sebep vardır: Yüksek döviz kuru, kontrolsüz ekonomik büyüme, rekabetçilik, ihracattaki düşüş, yüksek enflasyon, ülkede yaşanan durgunluklar, aşırı borçlanma, cari açığın kapatılması için heba edilen finansal akışlar gibi.
Cari Açık Ne Kadar?
T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığından alınan bilgiye göre 2024 yılı Ekim ayında cari işlemler dengesi 1.880 milyon dolar fazla vermiştir. 2024 yılı Ekim ayı itibarıyla yıllıklandırılmış cari işlemler açığı ise 7,7 milyar dolar seviyesinde gerçekleşmiştir. Cari açık 2024 bilgilerine T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı resmi web sitesinden ulaşabilirsiniz.
Ocak-Kasım döneminde ihracat %2,5 arttı, ithalat %6,3 azaldı.
Genel ticaret sistemine göre ihracat 2024 yılı Ocak-Kasım döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre %2,5 artarak 238 milyar 462 milyon dolar, ithalat %6,3 azalarak 311 milyar 798 milyon dolar olarak gerçekleşti.
Yukarıdaki veriler Türkiye İstatistik Kurumu‘ndan alınmıştır.
Cari Açık Nasıl Hesaplanır?
Cari açık, ithalatın ihracatı aştığı durumu yansıttığından bu iki değer arasındaki farkın alınmasıyla hesaplanır. Matematiksel olarak ifade edildiğinde en yalın haliyle “Cari açık = İthalat – İhracat” formülü kullanılabilir.
Cari açık ve dış ticaret açığı birbirine karıştırılmamalıdır. Cari açık ile dış ticaret açığı arasındaki fark nedir sorusunun cevabını aşağıda bulabilirsiniz.
Dış ticaret açığı, ülkenin bir yıl içerisinde yaptığı mal ve hizmet ithalatının, ihracatından daha büyük olması durumudur.
Cari açık ise dış ticaret hesabına ek olarak transfer (bağış, hibe) ve yatırım gider ve gelirlerinin (Ülkenin yaptığı uluslararası yatırımlardan elde edilen kar, ve ülkede meydana gelen yabancı yatırımların kendi ülkelerine kar götürmesi) toplamının negatif olmasıdır.
Cari Açık Nedenleri Nelerdir?
Türkiye cari açık yıllara göre dalgalı seyretmektedir. Aşağıda nedenlerini sizler için sıraladık:
- Mal ve hizmet ithalatı
- Dış sermaye kaynaklı yatırım modeli
- Üretimde ithal girdilerin kullanılması
- Enerjide dışa bağımlılığın olması
- İç tasarruf yetersizliği ile dış borçlanmanın zorunlu olması
- Yüksek döviz kuru
- Yüksek enflasyon
- İhracatta düşüş
Cari Açık Artarsa Ne Olur?
Yıllık cari açık, her yılın sonunda hesaplanır. Türkiye’de Yıllara Göre Cari Açık Rakamları değişkenlik göstermektedir. Cari açık verileri genel olarak negatiftir. Cari açık yıllara göre artmakta ve azalmaktadır.
Kaynak: TCMB
Cari açık Türkiye Ocak 2022 – Ocak 2024 tarihleri arası cari açık grafiği yukarıdadır.
Cari açık artması istenen bir durum değildir. Çok fazla artması halinde negatif sonuçlar doğurabilir.
- Dış kaynaklara olan bağımlılık artar.
- Ulusal para biriminin diğer para birimleri karşısında değeri düşer.
- Ülkenin iç borçlanma maliyetleri artar.
- Ekonomik büyümeyi negatif yönde etkilenir.
- Dışa bağımlılık ve finansman zorlukları, ülke içi yatırım ve üretimi sınırlar.
- İthalatın olması yerel üreticileri zor duruma sokar.
- Rekabet edemeyen yerel işletmeler faaliyetlerine son verir.
- Finansal piyasalarda belirsizliklere zemin hazırlayabilir.
- Yatırımcı güveni azalır ve buna bağlı olarak döviz kurları, hisse senetleri, faiz oranları gibi finansal araçlarda dalgalanmalar görülebilir.
Cari Açık Nasıl Kapatılıyor?
Türkiye, cari açık kapatmak için bazı ekonomi politikalarını değiştirmeli.
- Pazar ve ürün çeşitliliğini arttırarak ihracatın yükselmesi
- Kalite-fiyat dengesinin sağlanarak yüksek rekabet gücü elde edilmesi
- İhraç ürünlerinin katma değer derecelerinin arttırılması
- Enerji ithalatı ve enerjide dışa bağımlılığın azaltılması
- İç tasarruf yapılması
- Dengeli döviz kuru politikaları
- İthal girdilerin yerine yerli girdilerin üretiminin teşvik edilmesi ve tercih edilmesi ile cari dengelerin kontrol edilmesi ve kapatılması sağlanır.